«Τίρζα» στο θέατρο Ιλίσια

Γράφει η Μιρέλα Σταυρινού

Ο αξιότιμος κύριος Γέργκεν Χόφμάιστερ είναι ένας καθωσπρέπει πενηντάρης, ένας καλός οικογενειάρχης.

Στην αρχή της πρώτης σκηνής, τον παρακολουθούμε να υποδέχεται ξανά στο σπίτι – μετά από αρκετά χρόνια απουσίας – τη γυναίκα του. Μόνος του είχε μείνει με τις 2 του κόρες, εκεί κοντά στην εφηβεία πια. Και τους στάθηκε ο καλύτερος πατέρας.

Η γυναίκα του; Διαταραγμένη, μπεκρού, με βίτσια και αδιάφορη μάνα.

Τον υποτιμά ως πατέρα, τον μηδενίζει ως σύζυγο, τον καταβαραθρώνει ως άντρα.

Αλλά αυτός εξακολουθεί να την αντιμετωπίζει στωικά…

Αλλά πόσο τέλειος μπορεί τέλος πάντων να είναι αυτός ο κύριος Χόφμάιστερ;

Όσο «τέλεια» και «αγία» ήταν η μέση Ευρωπαϊκή οικογένεια στο λυκόφως του 21ου αιώνα, με τον καπιταλισμό, τον υλισμό, την τρομοκρατία και τη τρομολαγνία να βασιλεύουν και να καταδυναστεύουν τις ζωές όλων μας.

ΤΟ ΕΡΓΟ:

Το έργο σε καμία περίπτωση δεν είναι το αριστούργημα που περιγράφει το δελτίο τύπου της παράστασης. Έχει καλά στοιχεία, αλλά υποφέρει από την συνήθη «νόσο» πολλών έργων μοντέρνων συγγραφέων: προσπαθεί να μιλήσει για τα πάντα. Για ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Από την κρίση αξιών στην οικογένεια μέχρι το ξέφτισμα του θεσμού του γάμου, το σύνδρομο της Ηλέκτρας, την παιδεραστία, τα στραβά του καπιταλιστικού και ιμπεριαλιστικού Συστήματος, τον σαλεμένο νου, τα απωθημένα, την απόγνωση, τον φόνο… Ουφ!

Αν καταπιανόταν με τα μισά από αυτά, σίγουρα θα είχαμε ως θεατές αποκομίσει περισσότερα.

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ:

Σύγχρονος συγγραφέας, μοντέρνο έργο, και ο σκηνοθέτης Κώστας Φιλίππογλου ορθώς επέλεξε να καταπιαστεί με το physical theatre. Ηθοποιοί που παίζουν διπλούς ρόλους, παρίστανται στη σκηνή ακόμα και όταν οι χαρακτήρες που υποδύονται είναι απόντες, αλλάζουν ρούχα στη σκηνή, αλλάζουν οι ίδιοι τα σκηνικά…

Χρησιμοποιούν τα σώματά τους ως εργαλεία για την εξέλιξη της πλοκής και αυτό γίνεται αρκετά επιτυχημένα μέχρι ένα σημείο. Από κει και πέρα, είναι θέμα γούστου. Το θέατρο είναι μεγάλο και η κεντρική σκηνή του «Ιλίσια» είναι συνηθισμένη να φιλοξενεί πιο mainstream θεατρικές δουλειές. Θέλω να πω ότι δεν ξέρω κατά πόσον το κοινό που στην πλειοψηφία του αποτελείτο από ανθρώπους άνω των 60 ετών ήταν προετοιμασμένο για κάτι τόσο εναλλακτικό. Τόσο από πλευράς δομής όσο και περιεχομένου.

Με την ευκαιρία, να επισημάνω και κάτι άλλο πολύ σημαντικό: για να κερδίσουν οι παραγωγοί ή δεν ξέρω κι εγώ ποιοι 14 ευρώ παραπάνω, είναι επιεικώς απαράδεκτο να μπαίνουν σε τέτοια έργα παιδιά κάτω των 15 ετών. Ήθελα να ανοίξει η γη να με καταπιεί όταν διαπίστωσα ότι ανάμεσα στο κοινό υπήρχαν αρκετά ανήλικα τα οποία άκουσαν όλες αυτές τις βωμολοχίες, είδαν όλες αυτές τις σκληρές και αυστηρώς ακατάλληλες σκηνές… Και μη μου πείτε ότι οι γονείς τους είναι υπεύθυνοι, γιατί κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει το περιεχόμενο ενός θεατρικού πριν ακόμα το δει. Είναι υποχρεωμένο το ταμείο να ενημερώνει τους θεατές πριν ακόμα εκδώσουν εισιτήρια.

ΟΙ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ:

Είδα το έργο περίπου 2 μήνες πριν. Αν με ρώταγες το επόμενο πρωινό, θα σου έλεγα πολλά περισσότερα από αυτά που είμαι σε θέση να πω τώρα.

Μήνες μετά λοιπόν, μου έμεινε η ερμηνεία του Στέλιου Μάινα (Γέργκεν). Συγκλονιστική. Νομίζω ότι κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να δώσει τόσο μεγάλη αξία, τόση υπόσταση στον ρόλο. Είναι γεννημένος ηθοποιός ο Μάινας. Ενθουσιάστηκα. Και μου φάνηκε και ο ίδιος συγκινητικά ενθουσιασμένος από τον δύσκολο ρόλο του, στον οποίο έδωσε τόσο ποικίλες εκφάνσεις…

Δυο μήνες μετά, στο μυαλό μένει και η εξαιρετική ερμηνεία της Ηλιάνας Μαυρομάτη (Τίρζα). Λες και ο ρόλος γράφτηκε γι’ αυτό το κορίτσι. Εύθραστη ομορφιά, αθωότητα στο βλέμμα και στις κινήσεις αίλουρος. Να τη θυμάστε αυτή την ηθοποιό, γιατί νομίζω έχει να μας δώσει πολλά, εφόσον βέβαια πέσει στα χέρια καλών σκηνοθετών. Μου αρέσουν τα λιτά εκφραστικά της μέσα, η χροιά της φωνής της, ο μετρημένος τρόπος που χρησιμοποιεί το πρόσωπό της. Ήταν ξεκάθαρο ότι τον δούλεψε πολύ τον ρόλο της. Τον σκέφτηκε. Τον αγάπησε και τον έκανε δικό της.

Απογοήτευση σφοδρή ήταν η Άννα Μάσχα στον ρόλο της μητέρας. Ειδικά στην πρώτη σκηνή αλλά και σε όλο το πρώτο μέρος του έργου, ήταν χειρίστης μορφής καρικατούρα. Φάλτσα φωνή, χοντροκομμένες κλισέ κινήσεις μεθυσμένης, τρέκλιζε σαν να κορόιδευε τον χαρακτήρα. Δεν ξέρω ποιος φταίει γι’ αυτό. Ίσως ο σκηνοθέτης, ίσως η ηθοποιός, ίσως και οι δύο. Πάντως ήταν κρίμα και μεγάλη παραφωνία.

Οι υπόλοιποι ενσάρκωναν τους διπλούς ρόλους τους ικανοποιητικά. Ρόλοι μικροί που δεν τους έκαναν να ξεχωρίσουν. Ίσως να φταίει και το ίδιο το έργο γι’ αυτό, ίσως πάλι να μην αγάπησαν αρκετά τους χαρακτήρες που υποδύονταν.

Ρίξτε μια ματιά στο τρέιλερ της παράστασης, καθώς και στο δελτίο τύπου:

Το αριστούργημα του σπουδαιότερου ολλανδού συγγραφέα της νεότερης γενιάς Άρνον Γκρούνμπεργκ, Τίρζα, θα σκηνοθετήσει στο θέατρο Ιλίσια ο Κώστας Φιλίππογλου (Χάρτινα Λουλούδια, Historia de un amor ή τα Μυρμήγκια) στην πρώτη του συνεργασία με τον Στέλιο Μάινα και την Άννα Μάσχα.

Μια αλληγορική ιστορία για τα εγκλήματα του σύγχρονου Δυτικοευρωπαίου απέναντι στους συνανθρώπους του, τους απογόνους του και τους αδύναμους ανθρώπους του τρίτου κόσμου, δοσμένα με χιούμορ αλλά και απόγνωση σε ένα συγκλονιστικό έργο . Ένας ήρωας που δεν μπορείς παρά να λατρέψεις, να πονέσεις και να γελάσεις με τις γκάφες, την αφέλεια αλλά και το πάθος του. Ένας ήρωας που φτάνει στα άκρα σε μια στιγμή και δεν μπορείς παρά να τον θεωρήσεις έναν ήρωα με σκοτεινές πτυχές στα όρια της κλασσικής τραγωδίας.

Για τo έργο

Ο Γέργκεν Χόφμέιστερ είναι ένας άνθρωπος φιλήσυχος και διακριτικός, ένας άνθρωπος που από ευγένεια δεν κάνει ερωτήσεις. Έχει δύο κόρες και εργάζεται ως επιμελητής σε γνωστό εκδοτικό οίκο. Προσπαθεί να ζει ήρεμα, γιατί θεωρεί ότι η ησυχία είναι ευχάριστη για όλους. Πιστεύει ότι ο καθένας μπορεί να αγγίξει την ευτυχία, φτάνει όλοι να συνεργαστούν λιγάκι. Δε θέλει τίποτα από τη ζωή του, δεν έχει ιδέες, δεν έχει προσδοκίες, του φτάνει που είναι πατέρας. Η ελευθερία στα μάτια του, είναι κάτι το τρομακτικό, κάτι που οδηγεί στον εκτραχηλισμό. Κι ο εκτραχηλισμός οδηγεί στην καταστροφή.

Αγαπά τις κόρες του χωρίς εξάρσεις. Δεν τον νοιάζει που η σύζυγός του τον εγκατέλειψε για να ζήσει με τον νεανικό της έρωτα, καθώς θεωρεί ότι δεν τους παράτησε, αλλά ασχολήθηκε με την προσωπική της αυτοεκπλήρωση.

Δεν τον νοιάζει που εν μια νυκτί έχασε την περιουσία του. Αρκεί που έχει κοντά του τη βασίλισσα του ήλιου του, τη μικρή του κόρη Τίρζα.

Μια μέρα όμως όλα ανατρέπονται.

Η σύζυγος επιστρέφει και ο καινούριος φίλος της μικρής του Τίρζα μοιάζει σαν δυο σταγόνες νερό με τον Μωχάμετ Άτα, τον τρομοκράτη που έριξε τους δίδυμους πύργους. Η Τίρζα είναι πολύ ερωτευμένη. Ο πατέρας της δεν την καταλαβαίνει, έχει καταργήσει τον έρωτα από μικρός, θεωρεί ότι ο φίλος της τη χρησιμοποιεί, αλλά την Τίρζα δεν τη νοιάζει, θεωρεί την αγάπη αμοιβαία χρήση, με σεβασμό.

Όταν η Τίρζα ανακοινώνει ότι φεύγει διακοπές στην Αφρική με τον μουσουλμάνο φίλο της, ο πατέρας αναστατώνεται. Όλα ξαφνικά αρχίζουν να πονάνε.

Αργά αλλά σταθερά το σύμπαν του Χόμφέιστερ αποδομείται, ο ίδιος αποδομείται, με τραγικά αποτελέσματα. «Το κτήνος» ξυπνάει.

Προσφέρεται να τους μεταφέρει στο αεροδρόμιο και από εκείνη την στιγμή η μνήμη του χάνεται. Γίνεται επιλεκτική.

Η Τίρζα δεν επικοινωνεί ποτέ και αυτός, μέσα στην απόγνωσή του, αποφασίζει να πάει στην Αφρική να τη βρει.

Αυτό το ταξίδι στην Αφρική είναι μια επιστροφή στις ανθρώπινες ρίζες, ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Σιγά-σιγά το παζλ ολοκληρώνεται, οι μνήμες επανέρχονται, τα φαντάσματα του παρελθόντος ξυπνούν.  

Σημείωμα σκηνοθέτη

Ο ήρωας της ιστορίας μας, ο κύριος Χοφμέιστερ, ένας μέσος Ευρωπαίος διαπράττει την υπέρτατη ύβρη. Αλλά την ξεχνάει. Ο εγκέφαλός του τον προστατεύει χαρίζοντάς του μια σωτήρια αμνησία. Ξεχνάει τι έχει κάνει. Όμως πρέπει να έρθει η κάθαρση, πρέπει να θυμηθεί και να αντιμετωπίσει τον εαυτό του και τις πράξεις του.

Το ταξίδι στη «μητέρα» Αφρική, στον τόπο που γεννήθηκε το ανθρώπινο είδος, το ταξίδι λοιπόν πίσω στην «πατρίδα», θα τον οδηγήσει στην αυτογνωσία και το τραγικό του πεπρωμένο. 

Ενώ φαινομενικά παρακολουθούμε την ιστορία μιας μέσης Ευρωπαϊκής οικογένειας, διαπιστώνουμε ότι μιλάει για εμάς ή καλύτερα προσεγγίζει αλληγορικά τους πόθους, τα πάθη, τα αδιέξοδα και τα εγκλήματα που διαπράττει ολόκληρη η λευκή φυλή. 

Θα δούμε τα πάθη των ηρώων, τις «διατροφικές τους διαταραχές». Τη βουλιμία τους, την απληστία, την ανορεξία. Θα δούμε ακόμα τον ρατσισμό, το μίσος για τους αλλόθρησκους καλυμμένα από την επίφαση της ανοχής. Θα δούμε την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο, της κόρης από τον πατέρα και αντίστροφα, της συζύγου από τον σύζυγο και αντίστροφα, του νέγρου από τον λευκό (και όχι αντίστροφα) και θα αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας.        

Στην παράστασή μας το παρελθόν και το παρόν μπλέκονται σε μία ενιαία αφήγηση . Οι εικόνες και οι μνήμες που παράγουν οι συνάψεις του εγκεφάλου του ήρωα, αναπαριστώνται άμεσα επί σκηνής, με ένα εντελώς σωματικό τρόπο. 

Όλοι οι ηθοποιοί βρίσκονται συνέχεια στη σκηνή και παίζουν, αποτελώντας ένα σύγχρονο τραγικό χορό. Τη στιγμή της δράσης σωματοποιούν τα συναισθήματά του, τις ανάγκες του, τα τοπία που τον ταξιδεύει το μυαλό του και ενσαρκώνουν τους χαρακτήρες που συναναστρέφεται.

Η ιστορία της οικογένειας Χοφμέιστερ, είναι η καταστροφή της οικογένειας Χοφμέιστερ. Η ιστορία του ανθρώπινου είδους είναι η τάση του για αυτοκαταστροφή.

Κώστας Φιλίππογλου

Η παράσταση παρουσιάζεται στο Θέατρο Ιλίσια (Παπαδιαμαντοπούλου 4 και Βασιλίσσης Σοφίας) από τις 10 Νοεμβρίου και παίζεται σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με το «Δείπνο με φίλους» του Ντόναλντ Μάργκιουλις.

Συντελεστές:

Μετάφραση: Ινώ Βαν Ντάικ – Μπαλτά

Σκηνοθεσία: Κώστας Φιλίππογλου

Καλλιτεχνική συνεργασία: Φρόσω Κορρού

Σκηνικά – κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ

Μουσική: Lost Bodies

Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα

Βοηθός σκηνοθέτη: Μάρα Δαρμουσλή

Φωτογραφίες: Νικολέττα Γιαννούλη

Παίζουν:

Στέλιος Μάινας, Άννα Μάσχα, Γιωργής Τσαμπουράκης, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Τάσος Δημητρόπουλος, Ίριδα Μάρα

Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα της Ολλανδικής πρεσβείας.